Jakie są różnice w wpływie używek na młodych i doświadczonych kierowców?

Jakie są różnice w wpływie używek na młodych i doświadczonych kierowców?

Każdego dnia tysiące kierowców siada za kierownicą po spożyciu alkoholu, narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych. Niestety, wielu z nich nie zdaje sobie sprawy, że różne grupy kierowców mogą reagować zupełnie inaczej na te same używki. Czy doświadczenie za kierownicą ma znaczenie w kontekście prowadzenia pod wpływem? Jak młodzi kierowcy różnią się od tych z wieloletnim stażem, gdy w grę wchodzą substancje odurzające? Odpowiedzi na te pytania mogą zaskoczyć i skłonić do refleksji.

Młodzi kierowcy a substancje psychoaktywne

Niedoświadczeni kierowcy znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji, gdy decydują się na jazdę pod wpływem używek. Dlaczego?

- Brak automatyzacji czynności – dla początkujących kierowców samo prowadzenie pojazdu wymaga znacznej koncentracji i zaangażowania zasobów poznawczych. Gdy dodamy do tego negatywny wpływ alkoholu czy narkotyków, efekt jest katastrofalny.

- Przecenianie własnych umiejętności – młodzi kierowcy często mają tendencję do nadmiernej pewności siebie. Po spożyciu niewielkiej ilości alkoholu mogą być bardziej skłonni do ryzykownych zachowań, przekraczania prędkości czy brawurowej jazdy.

- Niższa tolerancja organizmu – osoby młode, szczególnie te, które nie mają doświadczenia z alkoholem, mogą odczuwać jego działanie znacznie silniej i szybciej niż osoby regularnie spożywające.

Doświadczeni kierowcy pod wpływem używek

Wbrew pozorom, wieloletni staż za kierownicą nie chroni przed negatywnymi skutkami prowadzenia pod wpływem. Jednak mechanizmy działania są nieco inne:

- Złudne poczucie kontroli – kierowcy z długim stażem często wierzą, że „znają swoją tolerancję” i potrafią prowadzić po „jednym piwie”. Jest to niebezpieczne złudzenie, ponieważ nawet niewielkie ilości alkoholu wpływają na czas reakcji i ocenę sytuacji.

- Rutyna jako pułapka – paradoksalnie, zautomatyzowanie czynności związanych z prowadzeniem pojazdu może być pułapką. Pod wpływem środków odurzających, doświadczeni kierowcy mogą działać „na autopilocie”, nie zauważając zagrożeń wymagających niestandardowych reakcji.

- Wyższa tolerancja fizjologiczna – wieloletnie spożywanie alkoholu może prowadzić do wyższej tolerancji organizmu, co czasem skutkuje spożywaniem większych ilości przed osiągnięciem odczuwalnego wpływu na organizm.

Fakty, które warto znać

• Badania wykazują, że młodzi kierowcy (18-24 lata) po spożyciu alkoholu mają 17 razy wyższe ryzyko śmiertelnego wypadku niż kierowcy trzeźwi w tym samym wieku.
• Doświadczeni kierowcy pod wpływem alkoholu powodują proporcjonalnie mniej wypadków niż młodzi, ale ich wypadki częściej są wynikiem błędnej oceny własnych możliwości.
• Nawet niewielka ilość alkoholu (0,2 promila) wydłuża czas reakcji o około 30% u wszystkich kierowców, niezależnie od doświadczenia.
• Marihuana zmniejsza koordynację ruchową i wydłuża czas reakcji o około 20-30%, ale jej wpływ jest silniejszy u niedoświadczonych kierowców.

Co mówią statystyki?

Dane z ostatnich lat pokazują wyraźnie, że wpływ używek na zdolność prowadzenia pojazdu jest zawsze negatywny, jednak młodzi kierowcy są szczególnie narażeni:

1. Kierowcy w wieku 18-25 lat pod wpływem alkoholu powodują proporcjonalnie więcej wypadków śmiertelnych niż starsi kierowcy z tym samym poziomem alkoholu we krwi.

2. Doświadczeni kierowcy (powyżej 35 roku życia) częściej decydują się na jazdę po „jednym drinku”, wierząc błędnie w swoje umiejętności.

3. Łączenie alkoholu z innymi substancjami (np. lekami) jest częstsze u starszych kierowców, co stwarza dodatkowe zagrożenie na drodze.

Co możemy zrobić?

Niezależnie od wieku i doświadczenia, najlepszym rozwiązaniem jest całkowita abstynencja przed prowadzeniem pojazdu. Warto jednak promować dodatkowe rozwiązania:

- Kampanie edukacyjne skierowane do konkretnych grup wiekowych, uwzględniające ich specyficzne zagrożenia
- Promowanie alternatywnych form transportu po imprezach (taksówki, transport publiczny, wyznaczony trzeźwy kierowca)
- Zachęcanie do korzystania z alkomatu przed podjęciem decyzji o prowadzeniu pojazdu

Podsumowanie

Wpływ używek na zdolność prowadzenia pojazdu jest zawsze negatywny, niezależnie od wieku i doświadczenia kierowcy. Różnice między młodymi a doświadczonymi kierowcami dotyczą głównie mechanizmów, przez które ten wpływ się objawia – od brawury i przeceniania umiejętności u młodych po złudne poczucie kontroli u doświadczonych.

Pamiętajmy, że jedynym naprawdę bezpiecznym rozwiązaniem jest całkowita trzeźwość za kierownicą. Żadne doświadczenie nie chroni przed wpływem substancji psychoaktywnych na zdolności poznawcze i motoryczne niezbędne do bezpiecznego prowadzenia pojazdu.